Farsça'da Emir Durumunda Ses Değişimleri
Farsça'da emir kipi mastar eklerinin (دن : den ve تن : ten) kaldırlması ile oluşur. Ancak aşağıdaki durumlarda kökün son harfine göre değişimler gerçekleşir :
دن (-den) Mastarına Göre
Fiilin kökü آ (â) ile bitiyorsa آ (â) harfi düşer. Örnek : فرستادن (firistâ-den:göndermek) emir kipi فرست (firist : gönderdi). Bu kuralın ististanaları vardır : آمادن (âmâden:gelmek) , آماى (amây:gel) şeklinde olmaktadır
و (û) ile biten fiil köklerinde و (û) kalkar ve yerine آ/â veya آی (ây) gelir. Örnek : فرموند (fermûden:buyurmak) , فرما (fermâ) veya فرماى (fermay) . Bu kuralın istisnaları vardır : شنودن (şünûden:işitmek) , شنو (şinev) şeklindedir
ر (r) ile biten fiillerde r kalır veya r düşer ve yerine آر (âr) gelir. Örnek شمردن (şümürden:saymak) fiili شمار (şümâr) haline gelir. پروردن (perverden:beslemek) fiili ise پرور (perver) haline gelir. İstisnalar vardır : كردن (kerden:yapmak) , كن (kün) şeklinde olur
ن (n) ile biten fiillerde ن aynen korunur
ی (y) ile biten fiillerde ی (y) düşer. بوسيدن (bûsiden:öpmek) , بوس (bûs) haline gelir. İstisnalar vardır : كزيدن (güzîden) , كزين (güzîn) şeklinde olur
تن (-ten) Mastarına Göre
خ (hı) ile biten fiil köklerinde خ (hı) kalkar ve yerine ز (ze) gelir. Örnek : انداختن (endâhten:atmak) , انداز (endâz) şeklindedir. İstisnaları vardır : فروختن (fürûhten:satmak) , فروش (fürûş) şeklinde olur
س (s) ile biten fiil köklerinde س (s) harfi ه (he), ى (ye), ن (nun), ند (nd) , وی (ûy) şeklinde dönüşebilir. خواستن (hâsten:istemek), خواه (hâh) haline dönüşür
ش (ş) ile biten fiil köklerinde ش (ş) harfi ر (r), يس (îs), رد (rd) şeklinde dönüşebilir. Örnek داشتن (dâşten:mâlik olmak) , دار (dâr) şeklini alır
ف (f) ile biten fiil köklerinde ب (be) harfine dönüşür. آشوفتن (âşuften:karıştırmak), آشوب (âşûb) şeklini alır. Bazı fiillerde ف (f) aynen kalır. Bazen de ف (f) و (ve) harfine dönüşür.
دن (-den) Mastarına Göre
Fiilin kökü آ (â) ile bitiyorsa آ (â) harfi düşer. Örnek : فرستادن (firistâ-den:göndermek) emir kipi فرست (firist : gönderdi). Bu kuralın ististanaları vardır : آمادن (âmâden:gelmek) , آماى (amây:gel) şeklinde olmaktadır
و (û) ile biten fiil köklerinde و (û) kalkar ve yerine آ/â veya آی (ây) gelir. Örnek : فرموند (fermûden:buyurmak) , فرما (fermâ) veya فرماى (fermay) . Bu kuralın istisnaları vardır : شنودن (şünûden:işitmek) , شنو (şinev) şeklindedir
ر (r) ile biten fiillerde r kalır veya r düşer ve yerine آر (âr) gelir. Örnek شمردن (şümürden:saymak) fiili شمار (şümâr) haline gelir. پروردن (perverden:beslemek) fiili ise پرور (perver) haline gelir. İstisnalar vardır : كردن (kerden:yapmak) , كن (kün) şeklinde olur
ن (n) ile biten fiillerde ن aynen korunur
ی (y) ile biten fiillerde ی (y) düşer. بوسيدن (bûsiden:öpmek) , بوس (bûs) haline gelir. İstisnalar vardır : كزيدن (güzîden) , كزين (güzîn) şeklinde olur
تن (-ten) Mastarına Göre
خ (hı) ile biten fiil köklerinde خ (hı) kalkar ve yerine ز (ze) gelir. Örnek : انداختن (endâhten:atmak) , انداز (endâz) şeklindedir. İstisnaları vardır : فروختن (fürûhten:satmak) , فروش (fürûş) şeklinde olur
س (s) ile biten fiil köklerinde س (s) harfi ه (he), ى (ye), ن (nun), ند (nd) , وی (ûy) şeklinde dönüşebilir. خواستن (hâsten:istemek), خواه (hâh) haline dönüşür
ش (ş) ile biten fiil köklerinde ش (ş) harfi ر (r), يس (îs), رد (rd) şeklinde dönüşebilir. Örnek داشتن (dâşten:mâlik olmak) , دار (dâr) şeklini alır
ف (f) ile biten fiil köklerinde ب (be) harfine dönüşür. آشوفتن (âşuften:karıştırmak), آشوب (âşûb) şeklini alır. Bazı fiillerde ف (f) aynen kalır. Bazen de ف (f) و (ve) harfine dönüşür.
Konular
- PARS DERGİSİ
- ŞU’ARÂ HOCASI MÂDER-ZÂD BİR ŞÂİR: ZÂTÎ
- KLÂSİK TÜRK EDEBİYATINDA ŞEM’Ü PERVÂNELER VE LÂMİ’Î ÇELEBÎ’NİN ŞEM’Ü PERVÂNE MESNEVİSİ
- FARS EDEBİYATINDA METAFİZİK YOLCULUKLAR
- شاعران فارسی سرای وفارسینويس ارزرومی
- تعلیم وتربیت ازمنظر سعدی
- توازن موسیقايی غزلهای سعدی
- YAŞAR KEMAL’İN İNCE MEMED ROMANI İLE SADIK ÇUBEK’İN TENGSİR ADLI ROMANININ KARŞILAŞTIRMASI
- YAVUZ SULTAN SELİM’İN DÎVÂNINDA OLMAYAN FARSÇA ŞİİRLERİ
- KÜÇÜKASYA’DA İSLAMİYET (DER İSLAM IN KLEIN ASIEN)
- ERKEN DÖNEM FARSÇA MESNEVİLERDE BEZM - IYRD.
- RÛDEKÎ-Yİ SEMERKANDÎ (Ö. 329/940)
- NAZÎRÎZÂDE EMÎN’İN ŞEYHÜLİSLÂM FEYZULLAH EFENDİ’YE FARSÇA METHİYELERİ
- HAYRETÎ DİVANINDA GEÇEN “GAM” KELİMELERİNİN TASARIMLARI
- BÂBÂ TÂHİR-İ HEMEDÂNÎ DİVANININ MEHDÎ-İ HAMÎDÎ NÜSHASINDA GEÇEN DOBEYTÎLERİ VE TÜRKÇE TERCÜMESİ
- EŞREFOĞLU RÛMÎ’NİN GAZELLERİNDE NASİHAT VE NEFİS MUHASEBESİ
- HÂB-I HAYÂL, AYINTABLI HÜSNÜ
- شاعران فارسیسرای و فارسینويس ارزرومی*
- مسئلة »مضمون« در شعر کودکان و نوجوانان
- مأخذ اصلی تمثیل خورندگان پیلبچهدرمثنوی
- وگرايی درهنر ايران
- NEF’Î’NİN TUHFETU’L-UŞŞÂK ADLI FARSÇA KASİDESİ
- ERKEN DÖNEM FARSÇA MESNEVİLERDE BEZM - IIYRD.
- DAKİKÎ-Yİ TUSÎ (Ö. 366/976)
- ÂRİF ÇELEBİ’NİN FARSÇA KASİDESİ VE TÜRKÇE ÇEVİRİSİ
- SÂİB-İ TEBRİZÎ’NİN ŞİİRLERİNDE GEÇEN “HÂB-I BAHÂR” TAMLAMASI ÜZERİNE
- ROMEN DİLİNDE KULLANILAN FARSÇA KELİMELER
- سینمای ایران
- آداب حرب مغول درتاریخ جهانگشای جوینی
- بررسی تطبیقی ضرب المثل های ترکی سنقر با ضرب المثل های زبان فارسی