(Ders-i Dehom)


***Dil Bilgisi***

*Sayı Sıfatları (Kısaca Sayılar )

0-۰ صفر (sıfr)
1-۱ یک (yek)
2-۲ دو (do)
3-۳ سه (se)
4-۴ چهار (çehâr)
5-۵ پنج (penc)
6-۶ شش (şeş)
7-۷ هفت (heft)
8-۸ هشت (heşt)
9-۹ نه (noh)
10-۱۰ ده (doh)
11-۱۱ يازده (yâzdeh)
12-۱۲ دوازده (devâzdeh)
13-۱۳ سيزده (sîzdeh)
14-۱۴ چهارده (çehârdeh)
15-۱۵ پانزده (pânzdeh)
16-۱۶ شانزده (şânzdeh)
17-۱۷ هفده (hifdeh)
18-۱۸ هجده (hicdeh)
19-۱۹ نوزده (nûzdeh)
20-۲۰ بيست (bîst)
21-۲۱ بيست ويك (bîst u yek)
22-۲۲ بيست و دو (bîst u do)
23-۲۳ بيست و سه (bîst u se)
...
30-۳۰ سي (sî)
40-۴۰ چهل (çihil)
50-۵۰ پنجاه (pencâh)
60-۶۰ شصت (şest)
70-۷۰ هفتاد (heftâd)
80-۸۰ هشتاد (heştâd)
90-۹۰ نود (neved)
100-۱۰۰ صد (sed)
101-۱۰۱ صد و يك (sed u yek)
...
121-۱۲۱ صد و بيست و يك (sed u bîst u yek)
...
200-۲۰۰ دويست (divist)
300-۳۰۰ سيصد (sised)
400-۴۰۰ چهارصد (çehârsed)
500-۵۰۰ پانصد (pansed)
600-۶۰۰ ششصد (şişsed)
700-۷۰۰ هفتصد (heftsed)
800-۸۰۰ هشتصد (heştsed)
900-۹۰۰ نهصد (nuhsed)
1000-۱۰۰۰ هزار (hezâr)
1001-۱۰۰۱ هزار و يك (hezâr u yek) افسانه هاى هزار و يك شب (efsânehâ-yi hezâr u yek şeb) Binbir gece masalları
...
1021-۱۰۲۱ هزار و بيست و يك (hezâr u bîst u yek)
...
1121-۱۱۲۱ هزار و صد و بيست و يك (hezâr u sed u bîst u yek)
...
2000-۲۰۰۰ دو هزار (do hezâr)
...
10.000- ۱۰۰۰۰ ده هزار (deh hezâr)
100.000-۱۰۰۰۰۰ صد هزار (sed hezâr)
1.000.000-۱۰۰۰۰۰۰ ميليون (milyûn)
1.000.000.000-۱۰۰۰۰۰۰۰۰۰ بيليون (bilyûn ya da ميليارد - milyard)

*Sıra Sayı Sıfatları

Sayı sıfatlarının sonuna م (om), مى (omî) مين (omîn) ekleri getirilerek sıra sayı sıfatları elde edilir. يكم (yekom- birinci), ششمى (şeşomî- altıncı) هفتمين (heftomîn- yedinci) gibi. Tek başına kullanıldığında yani 'ilk/birinci' birşeyden bahsedilirken يكم (yekom) yerine اول (evvel) kelimesi kullanılır. Mesela شب اول (Şeb-i Evvel- İlk gece). İlk anlamını ifade etmek için نخست (nehost) ve نخستين (nehostîn) de kullanılır. Örneğin نخستين بار (nehostîn bar- ilk defa/kez)

** م (om), مى (omî) ekleriyle türetilen sıfatlar tamlamalara girebilirler. Örneğin: كلاس ششم (kilâs-i şeşom- altıncı sınıf) درخت دوم (diraht-i dovvom- ikinci ağaç) ve şu cümledeki gibi كتاب سومرا بمن بدهيد (Kitab-ı sevvomrâ be-men bedehîd- Üçüncü kitabı bana ver.)

** مين (omîn) ekiyle türetilen sıfatlar ait oldukları kelimeden önce gelirler ve tamlama yapmazlar. Örneğin صدمين سال تولد مصطفى كمال آتاترك (Sedomîn sâl-i tevellud-i Mustafa Kemal Ataturk- Mustafa Kemal Atatürk'ün doğumunun yüzüncü yılı)

***Kelime Hazinesi

گندم (gendum) buğday Geçen gün şöyle güzel bir beyite rastladım: از مكافات عمل غافل مشو گندم از گندم برويد جو ز جو (Ez mukafât-ı amel gâfil meşû/Gendum ez gendum berûyid cû zi cû)
Yani 'İşin karşılığından gafil olma; /Buğdaydan buğday biter, arpadan arpa.'
جو (cû) arpa
ارد (erd) un
خمير (hamîr) hamur
چاودار (çavdâr) çavdar
توت (tût) dut
توت فرنگي (tût ferangî) çilek
تمشك (temişk) ahududu
شاه توت (şah tût) böğürtlen
انگور (engûr) üzüm
ترش (turş) ekşi
ترشي (turşî) turşu
سیب زمینی ترشی (sib zemînî turşî) yer elması
تلخ (telh) acı
شيرين (şîrîn) tatlı
شور (şûr) / نمكين (nemkîn) tuzlu
ماهي (mâhî) balık
يخ (yâh) buz
سفید (sefîd) beyaz
بهار (behâr) ilkbahar
تابستان (tâbestân) yaz
پاييز (pâyîz) sonbahar
زمستان (zemestân) kış
پياز (piyâz) soğan
سير (sîr) sarımsak
تره فرنگي (tere ferangî) pırasa
تخم (tohm) tohum, yumurta
تخم مرغ (tohm-i murg) tavuk yumurtası
شام (şâm) akşam yemeği
مهمان (mihmân) misafir, konuk
بلند (bulend) yüksek, yüce, büyük; uzun boylu
سربازخانه (serbâzhâne) kışla
داد (dâd) adalet
دادگر (dâdger) adil
چارچوب (çârçûb) çerçeve Kelime çâr (dört; biraz farkli telaffuzla) ve çûb (çubuk, değnek) kelimelerinin birleşmesinden oluşmuştur.

اى دوست، اشك بريز براي غزة و سنگي پرت كن بر اسرائیل

(Ey dûst, eşk berîz bera-yi Ğazze ve sengî pert kon ber İsrâîl)

Ey dost, Gazze için gözyaşı dök ve İsrail'e bir taş at!

**************************************خدا حافظ (Hoda Hafız)*******