درس نوزدهم (Ders-i Nûzdehom)


***Dil Bilgisi***

*Hikaye Kipi

**Geniş Zamanın ve Şimdiki Zamanın Hikayesi

Farsça’da şimdiki zamanın ve geniş zamanın hikayeleri aynı şekilde çekilir. Fiilin hangi zamanda kullanıldığı metnin akışına (klasik deyişle siyâk ve sibâk'a) göre tesbit edilir.

Bir fiili bu zamanlarda çekebilmek için geçmiş zaman gövdesinin başına می (mî)eki getirilir. Önekli ve birleşik fiillerde bu ek daima asıl fiilin önünde yer alır.

Örneğin نشستن (nişesten- oturmak)

می نشستم (mî nişestem) oturuyordum, otururdum
می نشستی (mî nişestî) oturuyordun, otururdun
می نشست (mî nişest)oturuyordu, otururdu
می نشستیم (mî nişestîm) oturuyorduk, otururduk
می نشستيد (mî nişestîd) oturuyordunuz, otururdunuz
می نشستند (mî nişestend) oturuyorlardı, otururlardı


بر گشتن (ber güşten- dönmek) önekli fiilinin bu kipte çekimini şöyle yaparız:


بر می گشتم (ber mî geştim ) dönüyordum, dönerdim
بر می گشتی ( ber mî geştî ) dönüyordun, dönerdin
بر می گشت ( ber mî geşt ) dönüyordu, dönerdi
بر می گشتيم ( ber mî geştîm) dönüyorduk, dönerdik
بر می گشتيد ( ber mî geştîd) dönüyordunuz, dönerdiniz
بر می گشتند ( ber mî geştend) dönüyorlardı, dönerlerdi

Şimdiki veya geniş zamanın hikayesinin olumsuz çekimini yapmak için می (mî) ekinin başına ن (ne) olumsuzluk eki getirilir ve altı şahısta da نمی (nemî) eki tekrarlanır.

دویدن (devîden- koşmak) fiilinin bu kipteki olumsuz çekimini yapalım:

نمی دویدم ( nemî devîdem ) oturuyordum, otururdum
نمی دویدی ( nemî devîdî) oturuyordun, otururdun
نمی دوید ( nemî devîd )oturuyordu, otururdu
نمی دویدیم ( nemî devîdîm) oturuyorduk, otururduk
نمی دویديد ( nemî devîdîd) oturuyordunuz, otururdunuz
نمی دویدند ( nemî devîdend) oturuyorlardı, otururlardı

مسخره کردن (meshara kerden- ile eğlenmek, eğlence vasıtası etmek) bileşik fiilinin bu kipteki olumsuz çekimi de şöyle olur:

مسخره نمی کردم ( meshara nemî kerdem) eğlenmiyordum
مسخره نمی کردی ( meshara nemî kerdî ) eğlenmiyordun
مسخره نمی کرد ( meshara nemî kerd ) eğlenmiyordu
مسخره نمی کرديم ( meshara nemî kerdîm ) eğlenmiyorduk
مسخره نمی کرديد ( meshara nemî kerdîd ) eğlenmiyordunuz
مسخره نمی کردند ( meshara nemî kerdend ) eğlenmiyorlardı

***Kelime Hazinesi***

گچ (geç) tebeşir
اهك (ehek) kireç
سنگ اهك (seng-i ehek) kireçtaşı
تاريك روشن (târîk rûşen) alacakaranlık
ديوار (dîvâr) duvar
بيوه (bîveh) dul
بالش (pâleş) yastık
گروه (gürûh) kalabalık
انجمن (encümen) toplum, cemiyet
كاسه سر (kâse-i ser) kafatası
دبير (debîr) sekreter
دبيركل (debîr kull) genel sekreter
توضيح (tevdîh) yorum, açıklama
اختيار (ihtiyâr) seçenek


***Hikmet Damlaları***

1- صبر تلخ است و لیکن بر شیرین دارد

(Sabr telh est ve lîken ber-i şîrîn dâred.)

Sabır acıdır fakat tatlı meyvesi vardır.

2- باد آورده را باد میبرد

(Bâd âverde râ bâd mîbered.)

Rüzgarın getirdiğini (yine) rüzgar götürür.

3- خر که جو دید کاه نمیخورد

(Har ki cû dîd kâh nemîhûred.)

Arpayı gören eşek, samanı yemez.