İRAN’IN ETNİK ATEŞ ÇEMBERİ
*

Çeviren: Murat Yorulmaz
Yetmiş milyon İranlının yarıdan fazlası etnik İranlı geri kalan kısmı ise
Azerbaycanlı,Kürt,Arap,Türkmen,
Baluchistanlılar ve Lorlardır. Birçok araştırmacının gözünde , bu alışılmamış
farklılık İran’ı Rusların zamanında hükmettiği Sovyetler Birliği’ne rağmen İranlıların
hükmettiği çok uluslu bir imparatorluk gibi ulusal bir devlet yapmamaktadır. İran’ın
etnik azınlıkları Tahran hükümetine karşı büyük bir ayrılık ve mahrumiyet hissi
paylaşmaktadır. Tahran’ın oldukça merkezileşmiş gelişme stratejisi ve aynı zamanda
değişken güç dağılımı,sosyoekonomik kaynaklar ve sosyokültürel statünün olduğu
çevre arasında geniş bir sosyoekonomik görüş ayrılığı ile sonuçlanmaktadır. Yakıt
alıp vermede Tahran’a karşı sürekli ekonomik ve kültürel
şikayetler,yakınmalar,ülkenin büyük etnik grupları arasındaki huzursuzluk
artmaktadır.
Azınlıklar eskiden beri Tahran’ın uluslar arası izolasyonu tarafından
güçlendirildiler ve Irak yeni hükümetinde kendi haklarını dile getirmede anahtar rol
oynayan Kürtler ve Türkmenler gibi komşu devletlerdeki etnik kardeşlerinin
çıkarlarından esinlendiler.¹ Bu esnada kendi zamanlarının gelmiş olacağını
düşünerek İranlı sürgünler öncülüğünde milliyetçi muhalif gruplar uluslararası büyük
bir destek toplamak için birlikte mücadele etmeye başladılar. Örneğin 2006
başlarındaki Washington konferansı , islami rejime karşı güçlü yaygın bir cephe
kurmayı amaçlayan Kürt,Ahvazi,Baluchistanlı,Türkmen ve Azeri örgütlerinin
temsilcilerini bir araya getirdi.² İran’ın devlet başkanı Mahmoud Ahmedinejad

*
Bradley , John R. “ Iran’s Ethnic Tinderbox ’’. The Washington Quarterly , 30:1 pp 181-190.
Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
Aralık 2007 Cilt 9 Sayı 2
226-236
227
görevlerinin ilk yılında kendisinin ve yönetici ekibinin İran’ın otuz ilini
dolaşacaklarını ve çoğunun etnikçilik ve dinle ilgili olduğu uzun vadeli yerel
problemleri çözeceklerine ilişkin seçim güvencesi verdi. Fakat başkanlığının ilk
yıldönümünden itibaren sadece yarıya yakınını ziyaret etmişti ve birçoğu kışkırtıcı
etnik ve tarikatçı gerilimler yüzünden etkili olmamıştı. İran gerçekten de son
günlerde modern tarihi içerisinde en kötü etnik şiddetin bazılarını yaşamaktadır.³
İran’daki dini rejim ülkenin çok etnikli doğasının zararlarını alenen inkar
etmemektedir. Fakat yüksek yönetim kadrosundaki resmi demeçler tipik olarak
ülkedeki şiddet için dış müdahaleyi suçlamaktadır. Hükümet Azerileri
hamamböceğine benzeten ve isyana sebep olan karikatürün yayımlanmasından ötürü
devletin günlük resmi gazetesi ‘Iran’ ı kapattı , 4 Ahmedinejad Amerika’yı ve
ülkesini istikrarsızlaştıran etnik gerilimleri kışkırtan Amerikan müttefiklerini suçladı.
Ahmedinejad devlet televizyonundaki canlı yayında Amerika ve onun
müttefiklerinin , değerli İran halkı arasındaki fikir ayrılıklarını ve farklılıklarını
provoke edemeyeceklerini bilmeleri gerektiğini belirtti.5
Sürekli İran’ın iç işlerine
burnunu soktuğu için benzer şekilde lanetlenen İngiltere de , karşı sınırdaki Irak
Araplarına kabilesel bağlılıklarının yanında tarihsel bağları ile de yakın olan İran
Arapları tarafından yerleşik hayata geçirilmiş Khuzestan’daki şiddet yüzünden
sürekli suçlanmaktadır.
İran Hükümeti görünenlerin aksine , İran’ın etnik rahatsızlıklarının ana
sebeplerini oldukça ılımlı bir tarzda ele almaktadır. İslami Majlis Araştırma Merkezi
– İran Hükümeti Araştırma Merkezi – 2005 raporunda hükümet etnik azınlıkların
ihtiyaçlarını iyi bir şekilde belirlemez ve bu bağlamda rejimle karşı karşıya gelen iki
anahtar çözümden bahsetmez ise ülkenin oldukça ciddi bir kargaşayla karşı karşıya
geleceğini konusunda uyarıda bulunmuştur. İlk olarak tüm etnik grup ve bölgelerdeki
gençler arasındaki işsizlik Tahran’a karşı küskünlük alevini arttırabilir.6
Rapor aynı
zamanda tarihsel olarak dış kullanıma karşı korumasız,savunmasız olan sınır
bölgelerindeki İranlı olmayan etnik gruplar arasındaki yoksulluktan da
bahsetmektedir. Azeriler,Kürtler,Araplar,Türkmenler ve Baluchistanlılar komşu
ülkelerinde ya geleneksel olarak İran’ın yönetici dini liderlerine ya da ülkelerinde
Amerikan ve diğer Batı askerlerine düşman olan Azerbaycan,Irak,Türkmenistan ve
Afganistan halkıyla bağlılıklarını paylaşmaktadırlar. Bu iç kargaşa İran’ın toprak ve
Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
Aralık 2007 Cilt 9 Sayı 2
226-236
228
nüfus kontrolünü tehdit eder mi? Üstelik Batı’nın akıllardaki daha ılımlı bir rejim
arzusuyla bu gelişmeleri avantajı olarak kullanabilir mi ya da kullanmak zorunda
mıdır?
İran’ın İl ve Etnografik Haritası
Khuzestan Stake’teki Boru Hatları
Güneybatı Khuzestan ili büyük petrol,gaz ve gaz su kaynaklarıyla İran
ekonomisinin sinir merkezidir. Geniş kurak ovaları , Tahran’ın ham petrol üretiminin
yaklaşık % 80’ni sağlayan petrol sondaj kulelerinin düzeneklerinde gaz ateşinin
titrek bir alevle yanmasıyla araya girmişlerdir. İki milyon İranlı Arapların çoğuna ev
sahipliği yapan ve Güney Irak’a sınır oluşturan Khuzestan’daki etnik Araplar
arasındaki kargaşa Tahran’a önemli ciddi bir iç güvenlik tehdidi oluşturmaktadır.
Geniş doğal kaynaklarına rağmen halen İran’ın en fakir ve en az gelişmiş ili
sayılmaktadır. 1980-1988 yılları arasındaki İran-Irak savaşı sırasında acımasızca
Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
Aralık 2007 Cilt 9 Sayı 2
226-236
229
bombalanan Khuzestan’ın merkezi şehirlerinin çoğu yok edildi. Başkent Ahvaz hoş
bir otelden yoksundur ve şehir merkezini ziyaret edenler merkez hastanenin
yanındaki açık lağımın kokusuyla karşılanırlar. Uyuşturucu bağımlılığı önemli bir
problemdir. Sosyal hizmet görevlilerin denetimi altındaki rehabilitasyona rağmen
geceleri nehir kıyısı başarılarından bahseden uyuşturucu bağımlısı gruplarla dolup
taşar. Fakat , savaştan önce Ahvaz İran’ın en gelişmiş iliydi. 1980 Irak istilasında
petrol alanlarını ele geçirmek için devrim kaosundan yararlanılmak isteniyordu ,
daha sonra ise Saddam Hüssein kendisini Khuzestan’daki Arapların kurtarıcısı
tanımladı. Sınır kasabalarındaki çoğu İran Araplarının açıkça Irak’ı desteklemesine
rağmen başka yerlerdeki çoğunluk desteklemedi çünkü onların çoğu Irak’taki
Saddam Hüssein yönetimi altında zulüm gören Iraklı Şiilerin yandaşları olan Şii
Müslümanlardı. Yerel etnik Araplar İran-Irak savaşı esnasında parçalanan sadakatleri
yüzünden Tahran’daki dini rejim tarafından potansiyel olarak beşinci sırada ele
alınmalarından şikayet etmektedirler ve devletin ayrılıkçı politikasından sıkıntı
duymaktadırlar. Ahvaz’a üç mil uzaklıktaki fakir bir Arap köyünde köy boyunca
uzanan petrol boru hatları petrolü yakında bulunan sondaj kulelerinden Basra Körfezi
yakınındaki rafinerilere taşır. Sondaj kulesinde çalışan genç bir mühendis ‘’ burada
hiçbir özgürlüğümüz yok, her şeyimizle ülkenin varlığı için çalışıyoruz ancak bundan
hiçbir şekilde faydalanamıyoruz ‘’7
diyor. Tüm öğrencilerin Arap olmasına rağmen
Farsça’nın okulda öğretilen tek dil olduğunu ve Arap dilinde hiçbir gazetenin
yayınlanmasına izin verilmediğini belirttiler. Aynı zamanda işsizliğin ve yoksulluğun
İranlılardan daha yüksek olmasından duydukları sıkıntıyı da dile getirdiler. Diğer kişi
ise devletin kendilerini vatan haini olarak gördüğünü söyledi. O da ailesindeki birçok
kişi gibi işsiz olduğunu belirtti ve ‘’ Biz İranlılarız. Hain olan Tahran’daki hükümetin
ta kendisidir çünkü hükümet bizi eşit haklardan mahrum etmektedir ‘’8
dedi. Irak
sınırına karşı kuzen kabilelerin anti-Batı düşüncesi olarak görülen hiçbir delilleri
yoktu ve onların bu kötü durumunda batı merakı hakkında bu kabilelerden hangisi ile
konuştuysam genel bir heyecan vardı. İçlerinden biri açıkça İngiliz güçlerini kurtarıcı
olarak hoş karşıladığını , Irak’ı istila etmeleri gerektiğini belirtti.Aynı zamanda bu
Amerika’nın Irak’ın İran’ı istilasına izin vermesinin içten,derinden bir eleştirisiydi.
’’Güvenlik yoksa kullanılan demokrasi ve özgürlüktür.’’ Bu tipik bir yorumdu.9
Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
Aralık 2007 Cilt 9 Sayı 2
226-236
230
2005 Nisanında patlak veren hükümet karşıtı isyanlardan sonra 21 kişinin öldüğü
bombalı saldırılarda yaklaşık 50 Arabın saldırılarla ilişiği olduğu hükümetçe
bildirildi. Ayaklanmalarda en az 20 kişinin öldüğü yüzlercesinin de yaralandığı
kaydedildi. Uluslar arası Af örgütü güvenlik güçlerinin tutuklananların çoğunu idam
ettiğini bildirdi. Tahran suçlamayı reddetti.10 Katar’a bağlı Arapça yayın yapan ElCezire
haber televizyonu Khuzestan’da görüntü kaydı yapamasaydı ayaklanmaların
ölçüsü dış dikkate çevrilecekti. Akabinde El-Cezire’nin ilden yayın yapması
engellendi.11 İsyancılar sahtekarlıkla suçlanan Arapları il dışına kovma ve onları
etnik İranlılarla bir araya getirme planlarını açığa vuran bir önceki başbakan
yardımcısı Muhammad Ali Abtahi’ye atfedilen sızdırılmış bir mektupla çileden
çıkarıldılar. Ahmadinejad son dakikada Ahvaz’a olan üç ziyaretini de iptal etmek
zorunda kaldı. Her seferinde resmi sebep kötü hava koşullarıydı fakat gerçek sebep
olası güvenlik tehlikeleriydi. Sekiz kişinin hayatını kaybettiği en şiddetli
bombalamalardan biri başkanın yapacağı halk mitinginden birkaç saat önce
gerçekleşti.
2006 Ocak ayında bir bankaya yapılan bombalı saldırıda altı kişiyi öldürmekten
suçlu bulunan iki etnik Arap Ahvaz’da Mart ayında bir vince asılarak idam edildiler.
Asılmalarından bir gün önce diğer üç etnik Arap söylentilere göre yerel bir
hapishanede idam edildiler ve deniz aşırı karşıt gruplara göre birçok sayıda diğer
yerel Arap ta yakında ölümle yüzleşecektir. İki kişinin asılmasından birkaç gün sonra
ham petrolü Basra Körfezi kıyısındaki Abadan Rafinerisine tedarik eden büyük
petrol boru hatları ateşe verildi. İranlı yetkililer sabotajı önleyemediklerini ifade
ettiler.12 2005 Eylülünde Khuzestan’daki boru hatları geçici olarak tedariki bölerek
bombalandı. Aynı yıl Ekim ayında Tahran , Abadan rafinerisine beş Katyusha roketi
ile bombalı saldırı teşebbüsünün engellendiğini bildirdi.13
Ahavaz’daki bazı Arap kabile liderleri yönetim tarafından petrol tesislerinin
korunması için alenen silahlandırılmaktadır. Sonuç olarak İran etnik Arapları adına
lobi faaliyetinde bulunan İngiliz Ahvazi Dostluk Derneğine göre bu kişiler boru
hatlarının alt yapı sistemine ilişkin derinlemesine araştırılmış bilgiye sahiptirler.
Şuan ki etnik baskı devam ederse grup , bu kabilelerin bazı üyelerinin korumalığını
yaptığı tesislere saldırabileceğini tahmin ediyor.14 Ahavaz’daki petrol tedarikindeki
kesilmeler global ekonomik ve ,politik karışıklıklara sebep olabilir. İran’ın toplam
Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
Aralık 2007 Cilt 9 Sayı 2
226-236
231
rafineri kapasitesinin %30’unu temsil eden Abadan Rafinerine ya da Ahvaz’ın
ihracat boru hatların büyük bir saldırı İran’ın hem petrol ihracatını hem de iç yakıt
gereçlerini şiddetli bir şekilde kesecekti. Gerçekten etnik yapı İran’ın petrol
endüstrisine herhangi bir şekilde ambargo koysaydılar,global petrol fiyatları tavan
yapacaktı. Bu ekonomik terör stratejisi geniş Basra Körfezi’ndeki petrol tesislerini
sabotaj etme kampanyasının odağını alenen sürdüren El-Kaide’de
kaybolmamaktadır.15
İranlı yetkililer Khuzestan’daki şiddetin yükselmesinden kısmen Iraktan yönetilen
sürgüne gönderilmiş ayrılıkçı grupları sorumlu tutmaktadırlar ve Kanada’ya ,
İngiltere’ye ve Amerika’ya karşıt gruplara buralarda yerleşip çalışmaya izin
verdikleri için kızgınlar. Dünyanın birçok yerinden en az altmış Arapça karşıtı radyo
ve televizyon kanalları ilde yayın yaptı. Khuzesten valisi Mohsen Farokhnejad bu
grupların terörist eylemleri körüklediği ve yanlış bilgiler yayarak durumu
alevlendirdiklerini belirtmektedir. ‘’Batılı devletler terörizmle savaştıklarını iddia
ederken niçin bu gruplara bunları yapmalarına izin veriyorlar?16 Hepsinden de en
önemlisi deniz aşırı karşıt Arap gruplar son günlerdeki terörist saldırıları
kınamaktadır. Fakat bir analist karşıt grupların içinden aldığı bilgiye göre popüler bir
grubun Kanada’dan yönettiği ve uydu televizyon kanalında geniş çapta izlenen
Ahvaz Ulusal Kurtuluş Hareketi’nin bazen silahlı savunma direnişine benzer
olduğunu belirtti.17
Baluchistan’daki Sünni Direniş
Uzak güneydoğu ili Baluchistan benzer kargaşa ve şiddete tanık oldu.
Baluchistanlılar uzun süredir Tahran’daki yönetime kızmaktadırlar. Merkezi
hükümetin nüfusun %35-50’nin işsiz olduğu ve çoğunun Sünni olduğu Baluchistan
halkına acımasızca eziyet ettiğini ve göz ardı ettiğini belirtiyorlar.18 İran ordusu
yıllardır Afganistan’dan Avrupa’ya uzanan eroin hattı yanında Baluchistan sınırları
içerisinde ciddi şekilde korunan organize edilmiş uyuşturucu kaçakçılığı ağları karşı
müthiş bir kampanya ile savaşmaktadır. İl Sünni Pakistan ve Amerika’nın işgal ettiği
Afganistan’a sınır oluşturduğu için İran’ın ulusal güvenliğinde hayati derecede
önemlidir. Khuzestan etnik Arapları gibi Baluchistanlılar da eğitim ve istihdam
Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
Aralık 2007 Cilt 9 Sayı 2
226-236
232
kemsindeki ayrımcılıktan şikayetçilerdir.19 Khuzestan’da olduğu gibi yerel halk
yetkililerin geçen iki yıldan beri büyük Baluchistan şehirlerinde etnik dengeyi
değiştirerek bölgenin güvenliğini sağlamak için sistematik bir planı işleme
koyduklarını iddia etmektedirler.20 En az iki siyasi grup solcu Baluchistan Liberal
cephe ve oldukça merkeziyetçi Baluchistan Koruma Konseyi ilde etkili
olabileceklerini iddia etmektedirler. 2003’ten önce her ikisinin de Bağdat’ta
karargahları varmış ve önemli bir İranlı sürgüne göre karargahlar şuan Pakistan’a
taşınmış olabilir. 21 Tahran hükümeti Sünni isyancıları desteklediği için Amerika’yı
suçlamaktadır.
22 Tüfekler,el bombaları ve birkaç uçaksavarla silahlandırılmış Sünni
isyancı grup Jundallah geçen dört yıldan beri İran’ın kontrolsüz sınır yerleşkelerinde
ve vur kaç operasyonlarında 400 İranlı askeri öldürdüklerini iddia etmektedirler. 23
2006 Ocak ayında Jundallah’ın basın sözcüsü Abdul Hameed Reeki, kendisinin
organizasyonuyla sekiz İranlı askerin esir alındığında bir basın toplantısı yaptı.
Kendisi Jundallah’ın eğitimli sadece bin askerinin olmasına rağmen Batı yardım
etmeye devam etseydi Jundallah’ın İran ordusunu bozgun uğratmaya ant içmiş
olduğunu söyledi.24
Gerçekten Sünni Baluchistan direnişi, Tahran’daki istikrar bozucu katı rejime
olan ilgisi ile Batı istihbarat servislerine karşı değer arz edebilir. Afganistan’daki
savaş operasyonlarını güçlendirmek için İran’a terleştirilmesi gereken Amerikalı
pilotların Tahran tarafından ülkelerine iade edileceği sözü verildiğinde 2001 yılında
desteğini çeken Amerika bu süreye kadar Baluchistanlılarla yakın ilişkilerini korudu.
İran’ın güneydoğusunda yer alan bu ildeki kargaşanın çözümlenmesi için bağlantılar
canlandırılabilir ve en azından bir analize göre yönetici rejime karşı çalışabilir.25
Jundallah için diğer bir tercih ise İranlı liderlerin, belki de Ahmedinejad’ın
kendisinin öldürülmesiydi. 26 Reeki bu bildiriyi yapmadan önce örgüt zaten
başkanlık güvenlik güçlerine saldırıdan dolayı suçlanmıştı. İran’ın yarı resmi
gazetesi ‘Jomhouri Islami’ 17 Aralık 2005’te Ahmedinejad’ın remi makam aracının
Baluchistan’daki Zabol-Saravan karayolunda üç gün önce saldırıya uğradığı haberini
aldığını bildirdi.27 İranlı hükümet yetkililerine göre Ahmedinejad’ın güvenlik
görevlilerinden biri ve yerel halktan kiralanan bir şoför öldü ve diğer güvenlik
görevlisi yaralandı. Söylentilere göre çatışmada iki silahlı eylemci de öldü.
Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
Aralık 2007 Cilt 9 Sayı 2
226-236
233
Aynı hafta İran Hükümeti saldırının İran başbakanına yönelik bir suikast
olmadığını ve saldırı esnasında Ahmedinejad’ın orada bulunmadığını belirten bir
demeç yayınladı.Hükümet yetkilileri üstelik saldırılan aracın başkanlığa ait
olmadığını ve başkanın yakında yapacağı ziyaret için güvenlik önlemlerinin bir
parçası olarak karayolundaki seyir halindeki güvenlik görevlilerinin
mevzilendiklerini iddia ettiler. Bir ‘Stratfor’ analizine göre olayla ilgili çelişkili
raporlar cevaplardan ziyade bir soruyu gündeme getirir ve raporlar muhtemelen İran
başbakanına karşı potansiyel tehlikeleri önlemek için Tahran tarafından ortaya atılan
yanlış bilginin parçalarıdır.28 Raporların netliği konusundaki yetersizlik,gerçk olarak
neyin ne olduğu konusundaki geciken demeçler ve sonuçlanan analiz İran
Yönetiminin karışık durumunu ortaya çıkarır ve Baluchistan’daki tecrübesiz direniş
hareketinin ezilmesi için toplu tutuklamaların habercisi oldu.
Kargaşa diğer bölgeleri de harekete geçirir. Hiç kimse İran’ın 4.8 milyon Kürt
nüfusunun çoğuna ev sahipliği yapan Kermanshah’ta 2006 Mayısındaki
patlamalardan onur duymamaktadır fakat 2005 Temmuzunda güvenlik güçleri
tarafından genç bir Kürt’ün vurularak öldürülmesi birçok batı şehirlerinde sivil ve
polis yetkililerinin ölümüyle sonuçlanan gösterilere yol açtı. Mayıs 2006’da Doğu
Azerbaycan ilinin birçok şehirlerinde yüz binlerce İranlı , Azerilerin hamamböceğine
benzetildiği karikatürün devletin remi gazetesi ‘Iran’ da yayınlanmasından sonra
protesto gösterilerinde bulundular.29 Komşuları Azerbaycan’daki din kardeşleri ile
paylaştıkları bir Türki dili konuşan ve İran nüfusunun 1.15’ini oluşturan etnik bir
Türk grup olan Azeriler İran’ın en büyük azınlığıdır ve kendi dillerinde okulların
açılması özgürlüğü gibi haklarının taleplerinde seslerini git gide yükseltmektedirler.30
1991’de Sovyetler Birliği’nden kazanılan Azerbaycan Cumhuriyet
Bağımsızlığı’ndan etkilenen İran’daki Azeri milliyetçilik duygusu ve büyük
kültürel,dilsel hak talepleri artmaktadır.31
Batı’nın Hesabı
Batılı politikacılar tarihi süreçte İran’ın etnik ateş çemberine çok az ilgi duydular
ancak bugün ülkenin kısa dönem dış ve iç politika seçimlerine etkileri yanında İran
Yönetiminin uzun vadede istikrarı üzerindeki olası etkileri üzerine odaklanarak
Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
Aralık 2007 Cilt 9 Sayı 2
226-236
234
ülkenin etnik iç politikalarına büyük ilgi duymaktadırlar. Söylentilere göre
sınıflandırılmış bir Amerikan projesi içinde yer alan sürgün edilmiş İranlı aktivistlere
göre Amerika Savunma Bakanlığı şuan İslami Teokrasiye karşı etnik şikayetlerin
doğasını ve boyutunu incelemektedir. Söylentilere göre Pentagon özellikle İran’ın
komünizmin çöküşü ile Sovyetler Birliği’nin parçalanmasına yardım eden ve Irak’ı
parçalayan benzer türdeki kırık hatlar boyunca şiddetli bir dağılmaya eğilimli olup
olmadığı ile ilgilenmektedir.Bir makaleye göre Amerikan istihbarat uzmanları bu
araştırmanın İran’a gerçekleştirilecek bir kara saldırısının olası planının ön aşamaları
olduğu ya da İran’ın Irak içinde erimesi ve Irak’taki yerleşik Amerikan askerleri için
İran sınır bölgelerindeki kargaşanın anlamını değerlendirmek adına bir başvurusu
olduğu sonucuna varırlar.32 Bazılarının İran’a karşı psikolojik bir savaşın parçası
olarak Hersh’in Washington tabanlı kaynaklar tarafından kullanılmış olabileceğini
tartışmasına rağmen Amerikalı araştırmacı gazeteci Seymour M.Hersh Amerika’nın
İran toprakları üzerinde askerleri olduğunu iddia etmektedir.33
2005 Ekimde Washington kökenli muhafazakar bir düşünür söylentilere göre
özellikle İran milliyetçileri ve sürgüne gönderilmiş karşıt gruplar arasından kargaşa
ve ses getiren bir konferans verdi. Konferansın adı ‘Federalizm için diğer bir çalışma
nedir?’ idi. Konferans başkanı konferansın bölücülüğü kışkırtmayı araştırdığını inkar
etti.34 Batının kısa dönem politik ve askeri kazanç için İran’ın etnik gerilimi içinde
yer alma başvurusu gerçekten de kendisi için ciddi bir hata olacaktı.Tarihi örneklere
dayanılarak bu dışarıdakilerle dolap çeviriyor gibi görünen herhangi bir azınlık gruba
karşı güçlü bir geriye dönüş hareketinin ve İran milliyetçiliğinin dalgasını salı
verecekti. Ortadoğu’da Bush yönetiminin müdahaleci politikalarının genellikle güçlü
destekçisi sağ kanattan İranlı sürgün Amir Taheri bile etnik ve tarikatçı küskünlük
ateşini alevlemenin zor olmasına ve Yugoslavya gibi bir bitiş senaryosunun İslami
Cumhuriyetin ölümünü hızlandırabileceğine rağmen onun aynı zamanda yıllardır
hatta on yıldır tüm bölgenin içine gömülmüş dinsel bağnazlık ve milliyetçiliğin
karanlık güçlerini salı vereceğini belirtmektedir.35
Her ne durum olursa olsun Kürtler dışında İran’ın etnik gruplarından hiçbiri şuan
İran Devleti’nden ayrılmaya çalışmıyor. Khuzestan ve Baluchistan gibi belirli
bölgelerdeki şiddet açıkça etnik içeriğe sahip fakat bu etnik grupların üyelerinin de
canını sıkan yoksulluk ve işsizliğin büyüyen sebepleri hükümetin kötüleşmesi ,
Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
Aralık 2007 Cilt 9 Sayı 2
226-236
235
yetersizliği ve tüm İranlıların mücadele etmesi gereken genel bir kanunsuzluk
anlayışıdır.
Bush yönetimi bu yılın başlarında meclisten İran’daki demokratik değişikliği
teşvik için yetmiş beş milyon dolar istedi.36 Bu para İran rejimi değiştirmeye yönelik
boş bir istek içerisinde etnik gerilimin yönetilmesine ilişkin yolların aranmasından
ziyade daha ılımlı bir hükümeti teşvik etmede amaçlanan demokrasiye geçiş
çabalarının parçası olarak ve tüm İran halkının insan haklarının mücadelesinin takımı
ve parçası olan etnik hakları için mücadele eden halkın dikkatini çekmek adına daha
etkili bir şekilde kullanılabilirdi. Tüm dikkatler rejimi yada onun sınırlarını
istikrarsızlaştırmak,isyanları kışkırtmak yada Tahran’daki yönetimi hedeflemek
üzerinde değil demokrasiye teşvik etmek ve İran halkının durumunu iyileştirmek için
İran’ın etnik azınlıklarıyla bir ortaklık yaratmak üzerinde olmalı.
Kaynaklar
1- Brenda Shaffer, “Iran’s Volatile Ethnic Mix,” International Herald Tribune, June
2, 2006, http://www.iht.com/articles/2006/06/02/opinion/edshaffer.php.
2. Sirvan Kaveh, “Iran: Ethnic Tensions and the Regime’s Last Stand,”
KurdishMedia.com, June 1, 2006,
http://www.kurdmedia.com/articles.asp?id=12522.
3. Amir Taheri, “Iran: Ethnic Woes,” New York Sun, February 6, 2006,
http://www.benadorassociates.com/article/19305.
4. Abbas William Samii, “Ethnic Tensions Could Crack Iran’s Firm Resolve Against
the World,” Christian Science Monitor, May 30, 2006,
http://www.csmonitor.com/2006/0530/p09s02-coop.html.
5. “Iran’s President: U.S. Will Fail to Provoke Ethnic Differences,” Associated Press,
May 24, 2006.
6. “Iran: Parliamentary Think Tank Warns of Ethnic Unrest,” British Ahwazi Friendship
Society, January 5, 2006, http://www.ahwaz.org.uk/2006/01/iran-parliamentary-think-tank-warns-of.html.

7. Residents of Khuzestan, interviews with author, March 2006. The villagers asked
that their names not be used and the location of their village not be specified.
8. Ibid.
9. Ibid.
10. Amnesty International, “Iran: Need for Restraint as Anniversary of Unrest in
Khuzestan Approaches,” MDE 13/040/2006 (Public), April 13, 2006,
http://web.amnesty.org/library/Index/ENGMDE130402006?open&of=ENG-IRN.
11. “Iran Bans Al-Jazeera After Riots,” BBC News, April 19, 2005,
http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/4459033.stm.
Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
Aralık 2007 Cilt 9 Sayı 2
226-236
236
12. John R. Bradley, “Ethnicity Versus Theocracy,” Al-Ahram Weekly, March 16,
2006, http://weekly.ahram.org.eg/2006/786/re7.htm.
13. Ibid.
14. Ibid.
15. “Al-Qaeda Leader Urges Attacks on Gulf Oil Facilities,” Associated Press, December
7, 2005, http://www.rferl.org/featuresarticle/2005/12/3c997d85-35f1-
4854-9eec-ccd483c981ef.html.
16. Mohsen Farokhnejad, interview with author, Ahvaz, March 2006.
17. London-based analyst, telephone interview with author, March 2006.
18. “Iran: Assassination, Confusion, or Disinformation?” Stratfor Intelligence
Briefing, December 20, 2005, http://www.stratfor.com.
19. Iason Athanasiadis, “Stirring the Ethnic Pot,” Asia Times Online, April 29, 2005,
http://www.atimes.com/atimes/Middle_East/GD29Ak01.html.
20. Ibid.
21. Amir Taheri, “Iran: Restive Provinces,” Arab News, May 27, 2006,
http://www.arabnews.com/?page=7§ion=0&article=82825&d=27&m=5&y=2006.

22. Massoud Ansari, “We Will Cut Them Until Iran Asks for Mercy,” London
Telegraph, January 15, 2006,
http://www.lebanonwire.com/0601MN/06011502TGR.asp.
23. Ibid.
24. Ibid.
25. “Iran: Assassination, Confusion, or Disinformation?”
26. Ansari, “We Will Cut Them Until Iran Asks for Mercy.”
27. “Iran: Assassination, Confusion, or Disinformation?”
28. Ibid.
29. Abbas William Samii, “Ethnic Tensions Could Crack Iran’s Firm Resolve
Against the World,” Christian Science Monitor, May 30, 2006,
http://www.csmonitor.com/2006/0530/p09s02-coop.html.
30. Shaffer, “Iran’s Volatile Ethnic Mix.”
31. Nayereh Tohidi , “Iran: Regionalism, Ethnicity and Democracy,”
OpenDemocracy.net, June 26, 2006, http://www.opendemocracy.net/democracyirandemocracy/regionalism_3695.jsp.

32. Guy Dinmore, “U.S. Marines Probe Tensions Among Iran’s Minorities,”
Financial Times, February 24, 2006, p. 2.
33. Seymour M. Hersh, “The Iran Plans,” New Yorker, April 17, 2006, p. 30.
34. Dinmore, “U.S. Marines Probe Tensions Among Iran’s Minorities,” p. 2.
35. Taheri, “Iran: Ethnic Woes.”
36. Dinmore, “U.S. Marines Probe Tensions Among Iran’s Minorities,” p. 2.